Wybór formy opodatkowania to jedno z kluczowych wyzwań, przed którymi stają przedsiębiorcy rozpoczynający jednoosobową działalność gospodarczą, a także wspólnicy spółki cywilnej oraz jawnej. Swobody dotyczącej zmiany formy opodatkowania nie mają między innymi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki komandytowe, spółki akcyjne czy proste spółki akcyjne.
Decyzja ta ma bezpośredni wpływ na wysokość zobowiązań podatkowych, zasady rozliczeń oraz możliwości optymalizacji kosztów. Polski system podatkowy oferuje kilka opcji opodatkowania, które różnią się zarówno poziomem skomplikowania, jak i korzyściami w zależności od rodzaju prowadzonej działalności.
Osoby fizyczne, które prowadzą działalność gospodarczą mają możliwość zmiany formy opodatkowania, aby dostosować ją do bieżących potrzeb swojej firmy. Zmiana ta może być korzystna, np. w przypadku zmiany dochodowości firmy lub pojawienia się nowych ulg podatkowych.
Możliwość zmiany formy opodatkowania dochodów uzyskiwanych z działalności gospodarczej jest co do zasady możliwa do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu uzyskania pierwszego przychodu w roku. Najczęściej jest to zatem 20 luty. Żeby skutecznie dokonać zmiany formy opodatkowania należy w tym terminie złożyć do właściwego Naczelnika Urzędu Skarbowego oświadczenie wskazujące na wybraną przez przedsiębiorcę formę opodatkowania.
W pewnych przypadkach może również dojść do utraty prawa do stosowania ryczałtu już w trakcie danego roku podatkowego. Nie zawsze oznacza to jednak, że nasze finalne rozliczenie będzie mniej opłacalne niż te wybrane na początku roku.
Formy opodatkowania możliwe do wyboru
Podatek dochodowy w przypadku przedsiębiorców może być opłacany w 4 formach. Podstawową formą opodatkowania jest skala podatkowa. Poza nią podatek dochodowy może być opłacany w formie podatku liniowego, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych oraz karty podatkowej.
Skala podatkowa
Podstawową formą opodatkowania w Polsce jest skala podatkowa, czyli opodatkowanie na zasadach ogólnych. Podatek dochodowy wynosi tutaj 12% od dochodu (czyli różnicy między przychodem a kosztami) do 120 000 zł rocznie, a dochody powyżej tej kwoty są objęte stawką 32%.
Zaletą tego rozwiązania jest możliwość korzystania z różnorodnych ulg podatkowych, takich jak ulga na dzieci, oraz wspólnego rozliczenia z małżonkiem. Warto jednak pamiętać, że wyższe dochody są obciążone wyższą stawką, co może być mniej korzystne dla przedsiębiorców z wysokimi zarobkami.
Podatek liniowy
Podatek liniowy różni się od skali podatkowej stałą stawką 19% niezależnie od wysokości dochodu. To rozwiązanie jest korzystne dla przedsiębiorców osiągających wysokie dochody, ponieważ eliminuje konieczność przechodzenia na wyższy próg podatkowy. Wadą tej formy opodatkowania jest brak możliwości korzystania z wielu ulg oraz wspólnego rozliczenia z małżonkiem.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Dla przedsiębiorców, którzy ponoszą niewielkie koszty lub prowadzą działalność w określonych branżach, ciekawą alternatywą może być forma opodatkowania jaką jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. W tej formie podatek płacony jest od przychodu, bez możliwości odliczenia kosztów.
Stawki ryczałtu są zróżnicowane i zależą od rodzaju działalności – mogą wynosić np. 3%, 5,5%, 8,5% czy 15%. Plusem ryczałtu jest jego prostota oraz niskie stawki dla wybranych branż, jednak brak możliwości uwzględniania kosztów stanowi istotne ograniczenie, kiedy koszty uzyskania przychodów są wysokie.
Karta podatkowa
Najprostsza pod względem formalnym jest karta podatkowa, która polega na opłacaniu stałej kwoty podatku, niezależnie od osiąganego przychodu czy dochodu. Kwota ta jest ustalana przez urząd skarbowy na podstawie rodzaju działalności, miejsca jej prowadzenia oraz liczby zatrudnionych pracowników.
Karta podatkowa jest atrakcyjna dla przedsiębiorców, którzy cenią sobie minimalne obowiązki księgowe, ale jej dostępność jest ograniczona do określonych rodzajów działalności, a brak możliwości korzystania z ulg podatkowych może być wadą.
Dodatkowo na karcie podatkowej mogą być tylko ci przedsiębiorcy, którzy wybrali tę formę opodatkowania do 31 grudnia 2021 r. Obecnie nie ma już niestety możliwość wybrania tej formy opodatkowania.
Składki ZUS a forma opodatkowania
Niezależnie od wysokości stawki podatku dochodowego od osób fizycznych, przy wyborze formy opodatkowania należy również wziąć pod uwagę obciążenia związane ze składkami na ubezpieczenia społeczne, a także wysokość składki zdrowotnej.
Bez względu na wybraną formę opodatkowania działalności gospodarczej, wysokość składek na ZUS pozostaje stała i nie zależy od sposobu rozliczania podatku. Składki te obliczane są na podstawie ustalonej podstawy wymiaru, która jest niezależna od formy opodatkowania, takiej jak ryczałt, karta podatkowa czy zasady ogólne. W związku z tym przedsiębiorca będzie płacił takie same składki ZUS, niezależnie od tego, czy rozlicza się na zasadach opodatkowania ryczałtem, podatkiem liniowym czy skalą podatkową.
Zmienna jest natomiast wysokość składki zdrowotnej, w zależności od wybranej przez przedsiębiorcę formy opodatkowania:
- dla przedsiębiorców opodatkowanych skalą podatkową wynosi ona 9% podstawy wymiaru, czyli dochodu osiągniętego przez podatanika,
- dla przedsiębiorców opodatkowanych podatkiem liniowym wynosi ona 4,9% podstawy wymiaru,
- dla przedsiębiorców opodatkowanych ryczałtem wysokość składki zdrowotnej zależy od rocznego przychodu i jest określona jako procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce. Stawki wynoszą odpowiednio 419,46 zł dla przychodów do 60 tys. zł, 699,11 zł dla przychodów między 60 tys. a 300 tys. zł, oraz 1 258,39 zł tej wartości dla przychodów powyżej 300 tys. zł.
Dlatego też wysokość obciążeń związanych ze składkami ZUS jest również niezwykle ważnym elementem, który pod uwagę powinni wziąć przedsiębiorcy planujący zmianę formy opodatkowania.
Jak skutecznie wybrać formę opodatkowania na początku roku?
Przed podjęciem decyzji o zmianie formy opodatkowania warto przeanalizować dostępne opcje: skalę podatkową, podatek liniowy, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub opodatkowanie w formie karty podatkowej, jeżeli wybraliśmy ją wcześniej jako naszą formę opodatkowania. Należy wziąć pod uwagę charakter prowadzonej działalności, wysokość przychodów i kosztów, możliwość korzystania z ulg oraz preferencje dotyczące skomplikowania rozliczeń.
Zmiana formy opodatkowania wymaga złożenia wniosku aktualizacyjnego w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). W tym celu przedsiębiorca aktualizuje formularz CEIDG-1, zaznaczając nową formę opodatkowania, która ma obowiązywać od początku danego roku podatkowego.
Zmiany formy opodatkowania można dokonać wyłącznie na początku nowego roku podatkowego. Przedsiębiorca ma czas na złożenie odpowiedniego wniosku i wybór formy opodatkowania najczęściej do 20 lutego danego roku podatkowego.
Po złożeniu wniosku przedsiębiorca nie musi czekać na decyzję urzędu – zmiana formy opodatkowania obowiązuje automatycznie od początku roku podatkowego. W tym zakresie warto jest mieć jednak pewność, ponieważ o nieskutecznej zmianie formy opodatkowania przedsiębiorcy dowiadują się najczęściej dopiero przy rozliczeniu rocznym, a wtedy dopłata podatku wraz z odsetkami może być kosztowna.
Zmiana formy opodatkowania może wiązać się z koniecznością zmiany sposobu prowadzenia dokumentacji księgowej. Sposób opodatkowania bezpośrednio wpływa na rodzaj ewidencji, którą muszą prowadzić osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Wraz ze zmianą formy opodatkowania może dojść do przejścia na książkę przychodów i rozchodów lub ewidencję przychodów.
Ważne jest, aby poinformować księgowego o nowej formie opodatkowania i dostosować sposób rozliczeń do wymogów wybranej opcji. Zmiana ta ma kluczowe znaczenia przy wyliczeniu zaliczki na podatek dochodowy czy rodzaj ewidencji, którą zobowiązany jest prowadzić przedsiębiorca.
Utrata prawa do stosowania ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
Ryczałt jest jedną z uproszczonych form opodatkowania działalności gospodarczej. Jednak możliwość jego stosowania obwarowana jest licznymi warunkami, a ich naruszenie może skutkować utratą prawa do tej formy opodatkowania. W okresie opodatkowania ryczałtem może dojść do zmiany formy opodatkowania z ryczałtu na zasady ogólne, jeżeli przedsiębiorca nie będzie przestrzegał określonych przepisów.
Przekroczenie limitu przychodów osiąganych w działalności gospodarczej
Podstawowym ograniczeniem w stosowaniu ryczałtu jest roczny limit przychodów. Jeśli przychody z działalności przekroczą 2 miliony euro (przeliczane na złote według kursu z 1 października poprzedniego roku), przedsiębiorca automatycznie traci prawo do ryczałtu w kolejnym roku podatkowym.
Powyższe oznacza, że do końca roku, w którym przekroczony został przychód 2 milionów euro, przedsiębiorca nadal może korzystać z ryczałtu. Utrata prawa do tej formy opodatkowania nastąpi od 1 stycznia kolejnego roku.
Wówczas, przedsiębiorca do 20 lutego może złożyć oświadczenie Naczelnikowi Urzędu Skarbowego, w którym wybierze podatek liniowy lub skalę podatkową. Jeżeli przedsiębiorca tego nie zrobi to automatycznie dojdzie do zmiany ryczałtu na zasady ogólne.
Wykonywanie działalności gospodarczej wyłączonej z ryczałtu
Niektóre rodzaje działalności są ustawowo wyłączone z możliwości opodatkowania ryczałtem. Utrata prawa następuje, jeśli przedsiębiorca w trakcie roku zacznie prowadzić działalność wymienioną w art. 8 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
Przedmiotowo z ryczałtu wyłączeni są zatem przedsiębiorcy osiągający w całości lub w części przychody z tytułu prowadzenia aptek, działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych, działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych oraz wytwarzających wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym, na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii.
W przypadku rozpoczęcia powyżej wskazanej działalności, podatnik traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów z dniem uzyskania przychodów z tych rodzajów działalności.
W tym przypadku zmiana ryczałtu na zasady ogólne następuje automatycznie i nie ma możliwości wyboru podatku liniowego. Wybór tej formy opodatkowania dochodów będziemy możliwy dopiero w kolejnym roku podatkowym.
Rozpoczęcie świadczenia usług na rzecz byłego pracodawcy
Jeśli przedsiębiorca wykonuje w ramach działalności gospodarczej czynności na rzecz byłego pracodawcy, które wcześniej (w bieżącym lub poprzednim roku podatkowym) były wykonywane w ramach stosunku pracy, traci prawo do ryczałtu. Taka sytuacja również powoduje, że automatycznie dojdzie do zmiany formy opodatkowania z ryczałtu na zasady ogólne
Zmiana formy opodatkowania z ryczałtu na zasady ogólne nastąpi z dniem wykonania usługi na rzecz byłego pracodawcy lub sprzedaży towarów na jego rzecz. Przedsiębiorca będzie wówczas opodatkowany na zasadach ogólnych tj. według skali podatkowej. Zmiana formy opodatkowania i opodatkowanie podatkiem liniowym będzie możliwe dopiero w kolejnym roku.
Warto podkreślić jednak, że skalą podatkową opodatkowani będą tylko ci przedsiębiorcy, którzy będą wykonywać usługi na rzecz byłego pracodawcy, z którym mieli zawartą umowę o pracę. Wyłączenie to nie obowiązuje w przypadku umów zlecenie lub innych umów cywilnoprawnych.
Skutki zmiany ryczałtu na skalę podatkową
W związku z powyższym zmienić formę opodatkowania można dobrowolnie w określonych przepisami terminach. Niemniej zmianę formy opodatkowania mogą również spowodować zdarzenia mające miejsce w trakcie roku podatkowego.
Utrata prawa do ryczałtu jest skutkiem nieprzestrzegania określonych limitów i zasad wynikających z ustawy o ryczałcie. Aby uniknąć takiej sytuacji, przedsiębiorca powinien regularnie monitorować swoje przychody, rodzaj prowadzonej działalności oraz sposób jej dokumentowania.
Przejście z ryczałtu na zasady ogólne w trakcie roku może mieć bardzo surowe konsekwencje. Po utracie prawa do ryczałtu przedsiębiorca automatycznie przechodzi na opodatkowanie dochodu na zasadach ogólnych, tj. według skali podatkowej.
Oznacza to, że po przekroczeniu pierwszego progu podatkowego, który wynosi obecnie 120 000 zł dochodu, przedsiębiorca zobowiązany będzie do zapłaty podatku zgodnie ze stawką 32%, co może stanowić bardzo duży wzrost obciążeń, w przypadku podatników generujących wysokie dochody, tym bardziej biorąc pod uwagę, że najwyższa możliwa stawka ryczałtu to 17%.
Jeżeli z działalnością gospodarczą nie będą związane wysokie koszty to finalny podatek dochodowy może okazać się nawet kilkukrotnie wyższy niż w przypadku ryczałtu.
Poza aspektami finansowymi istotne będą również konsekwencje administracyjne związane z utratą prawa do ryczałtu. Ryczałt ewidencjonowany charakteryzuje się prostotą prowadzonej księgowości, która prowadzona jest w formie ewidencji przychodów. Jeśli przedsiębiorca w porę nie zareaguje na zmianę formy opodatkowania w trakcie roku, będzie musiał wówczas skorygować całe księgi podatkowe od momentu dokonania tejże zmiany.
Przejście z ryczałtu na skalę podatkową może jednak przynieść w określonych sytuacjach znaczne korzyści. Na ryczałcie podatek naliczany jest od całego przychodu, co oznacza, że koszty prowadzenia działalności nie wpływają na obniżenie podstawy opodatkowania. Na skali podatkowej przedsiębiorca może uwzględniać w kosztach podatkowych ponoszone przez niego wydatki.
Tak, więc jeżeli podatnik planuje ponosić wysokie koszty uzyskania przychodów, których nie brał pod uwagę to może się okazać, że finalnie skala podatkowa będzie dla niego lepszym rozwiązaniem.
Skala podatkowa to również możliwość wspólnego rozliczenia z małżonkiem, co może znacznie obniżyć wysokość należnego podatku, szczególnie gdy jeden z małżonków osiąga niski lub żaden dochód. Jest to ważny atut w porównaniu z ryczałtem, gdzie takie rozwiązanie nie jest dostępne.
Ponadto podatnicy rozliczający się według skali podatkowej mają prawo do korzystania z licznych ulg i preferencji podatkowych, do których nie mają dostępu przedsiębiorcy opodatkowani ryczałtem. Przy odpowiedniej strukturze kosztów oraz przychodów, a także przy odpowiednim rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej, korzystanie z preferencji podatkowych może przynieść znaczne korzyści finansowe.
Dla przykładu, przedsiębiorca spełniający wszelkie warunki do skorzystania z ulgi IP Box, poprzez skorzystanie z niej może obniżyć swoją stawkę podatkową do 5%. Na ryczałcie analogiczne usługi związane z oprogramowaniem opodatkowane są według stawki 12%. Do tego przedsiębiorca na zasadach ogólnych mógłby uwzględnić w rozliczeniu wydatki będące kosztem uzyskania przychodów.
Podatek dochodowy według skali podatkowej czasem jest lepszym rozwiązaniem niż ryczałt
Decyzja o zmianie formy opodatkowania z ryczałtu na zasady ogólne wymaga dokładnej analizy indywidualnej sytuacji podatnika. Kluczowe jest uwzględnienie takich czynników jak wysokość przychodów, koszty prowadzenia działalności, przysługujące ulgi podatkowe czy przewidywane zmiany w przychodach w nadchodzących latach.
W zależności od sytuacji, zmiana taka może przynieść bardzo duże straty, ale równie dobrze może zapewnić przedsiębiorcy znaczne korzyści. Zmiana formy opodatkowania w trakcie roku i przejście z ryczałtu na zasady ogólne jest zdecydowanie procesem, przed którego rozpoczęciem należy dokładnie zweryfikować wiele aspektów.
Przy wyborze formy opodatkowania należy wziąć pod uwagę nie tylko podatek dochodowy od osób fizycznych, ale również takie czynniki jak składka zdrowotna czy składki na ubezpieczenie społeczne. Składka zdrowotna od wprowadzenia w życie Polskie Ładu jest jednym z kluczowych elementów tworzących obciążenia związane z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Szczególnie skomplikowanym procesem występującym w podatku dochodowym jest zmiana formy opodatkowania w trakcie roku. Zmienia ona nie tylko wysokość rozliczeń, ale także formalne i techniczne kwestie związane z prowadzoną księgowością. Okres opodatkowania w dany sposób co do zasady trwa od 1 stycznia do 31 grudnia. W takiej sytuacji natomiast w tym samym okresie dochodzi do rozliczenia na dwa zupełnie różne sposoby.
Ryczałt ewidencjonowany znacznie różni się od dochodowych form rozliczania podatku dochodowego od osób fizycznych takich jak skala podatkowa czy podatek liniowy. Z tego właśnie względu trzeba się do tego odpowiednio przygotować i nie pominąć żadnego szczegółu, który może mieć wpływ na naszą sytuację podatkową.
Opłacalność tej zmiany może być różna w zależności od konkretnego przypadku, dlatego przy wyborze opodatkowania warto skonsultować się ze specjalistą, aby podjąć decyzję najlepiej dopasowaną do swoich potrzeb i celów finansowych.
UMÓW SIĘ NA KONSULTACJĘ
