Kiedy restrukturyzacja firmy jest dobrym pomysłem?

Czy wiesz, że aż 4149 firm w Polsce zdecydowało się na restrukturyzację firmy w 2024 roku? To prawie 9% więcej niż w poprzednim roku. Liczby te pokazują wyraźnie, że przedsiębiorcy coraz częściej szukają skutecznych rozwiązań, aby uratować swoje biznesy.

W mojej ocenie restrukturyzacja to nie tylko sposób na uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika — to przede wszystkim szansa na odzyskanie płynności finansowej i rozpoczęcie nowego etapu w działalności firmy. 

Na czym polega restrukturyzacja firmy?

Restrukturyzacja to proces zmian w organizacji firmy, mający na celu poprawę jej sytuacji finansowej i efektywności działania. Obejmuje ona szereg działań, takich jak reorganizacja struktury, optymalizacja kosztów czy negocjacje z wierzycielami, które mają pomóc firmie przezwyciężyć trudności i uniknąć zamknięcia przedsiębiorstwa.

Problem polega na tym, że wielu przedsiębiorców zbyt długo zwleka z tą decyzją, nie wiedząc, kiedy dokładnie powinni rozpocząć ten proces.

Właśnie dlatego przygotowałem kompleksowy przewodnik po restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Dowiesz się z niego:

• Jakie sygnały ostrzegawcze wskazują na potrzebę restrukturyzacji
• Które rodzaje postępowania restrukturyzacyjnego są dostępne
• Jak prawidłowo przygotować się do całego procesu restrukturyzacji

Dodatkowo znajdziesz tu praktyczną listę kontrolną, dzięki której sprawdzisz, czy Twój biznes potrzebuje zmian restrukturyzacyjnych.

Kiedy firma potrzebuje restrukturyzacji? 

Pracując z przedsiębiorcami w kryzysie finansowym, zauważyłem, że większość z nich zbyt długo zwleka z decyzją o rozpoczęciu postępowania restrukturyzacyjnego. Statystyki są tutaj bezlitosne — aż 82% małych firm upada właśnie z powodu problemów z płynnością finansową.

Zgodnie z Krajowym i Międzynarodowym standardem rewizji finansowej nr 570, możemy wyróżnić kilka kluczowych sygnałów ostrzegawczych. W mojej praktyce najczęściej spotykam się z dwoma grupami problemów:

1. Problemy finansowe:

• Dramatyczny spadek płynności finansowej
• Wypowiedzenie umów kredytowych przez banki
• Ujemne przepływy pieniężne

2. Wskaźniki ekonomiczne:

• Wzrost kosztów wyższy niż wzrost przychodów
• Spadek wskaźnika rentowności sprzedaży brutto
• Opóźnienia w regulowaniu zobowiązań przekraczające kwartał

Musimy pamiętać również o innych problemach:

• Utrata głównych menedżerów, problemy kadrowe
• Braki w dostawach surowców
• Rosnąca presja konkurencji

Często spotykam się z sytuacją, że przedsiębiorcy wpadają w pułapkę myślenia „jakoś to będzie”. Uważam, że to błędne podejście — im dłużej czekamy z działaniem, tym trudniej wyprowadzić firmę na prostą.

Jak więc się zabezpieczyć? W pierwszej kolejności polecam opracowanie planów awaryjnych na wypadek pogorszenia sytuacji. Właściciel i zarząd powinien stale monitorować kondycję firmy, aby wychwycić problemy na wczesnym etapie.

Skutecznym narzędziem, które sam często stosuję w praktyce, jest przygotowanie 13-tygodniowej prognozy płynności. Pozwala ona precyzyjnie oszacować potencjalne luki w finansowaniu i odpowiednio wcześnie zareagować.

Rodzaje postępowania restrukturyzacyjnego — które wybrać?

Mamy dostępne cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych, które różnią się między sobą poziomem ochrony dłużnika i stopniem formalizacji. Przyjrzyjmy się im.

Postępowanie o zatwierdzenie układu — najprostsza droga

W mojej ocenie to najłatwiejsze rozwiązanie dla firm z niewielkimi problemami. Dlaczego? Po pierwsze, udział sądu jest minimalny. Po drugie, przedsiębiorca zachowuje pełną kontrolę nad majątkiem. Efektywnie umożliwia dłużnikowi zawarcie układu z wierzycielami. Jest tylko jeden warunek — suma wierzytelności spornych nie może przekroczyć 15% wszystkich wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem.

Jakie są główne zalety postępowania o zatwierdzenie układu?

• Ochrona majątku właściciela firmy,
• zmniejszenie zobowiązań nawet o 50%,
• zatrzymanie postępowań sądowych i egzekucji komorniczych oraz zakaz uruchomienia nowych,
• utrzymanie istotnych umów.

Przedsiębiorca, który ma trudności finansowe, otrzymuje ochronę przed wierzycielami i kontrahentami, którzy chcą wypowiedzieć mu umowę, przez co najmniej 4 miesiące od dnia obwieszczenia o ustaleniu dnia układowego. Restrukturyzacja zadłużenia daje czas na odzyskanie płynności finansowej i zapobiega ogłoszenia upadłości dłużnika.

Współpraca z nadzorcą układu opiera się na zwykłej umowie. Jego rola sprowadza się do doradztwa ekonomiczno-prawnego i pomocy w przygotowaniu propozycji układowych.

Przyspieszone postępowanie układowe — szybkie rozwiązanie

Ten wariant sprawdza się, gdy potrzebujemy szybkiej ochrony przed wierzycielami. Podobnie jak wyżej, sporne wierzytelności po zatwierdzeniu spisu wierzytelności nie mogą przekraczać 15%. W tym postępowaniu to sąd wyznacza niezależnego nadzorcę sądowego, który kontroluje czynności dłużnika.

Co zyskujemy, wybierając to postępowanie?

• Natychmiastową ochronę przed egzekucją
• Zawieszenie toczących się postępowań egzekucyjnych
• Możliwość szybkiego zawarcia układu

Postępowanie układowe

Postępowanie to jest stosowane do dłużników, którzy nie spełniają warunków niezbędnych do wdrożenia zarówno przyspieszonego, jak i postępowania o zatwierdzenie układu. W praktyce będzie to miało miejsce, w przypadku gdy suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekroczy 15 proc. ogólnej sumy takich wierzytelności.

Postępowanie układowe trwa kilka miesięcy dłużej niż postępowania opisane wyżej.

Postępowanie sanacyjne — ostatnia deska ratunku?

Postępowanie sanacyjne to najsilniejsze narzędzie restrukturyzacyjne. Najszerzej chroni przed egzekucją, w tym przed egzekucją wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo. Uważam, że warto rozważyć przeprowadzenie działań sanacyjnych, gdy firma wymaga głębokiej reorganizacji.

W przypadku postępowania sanacyjnego zarządca otrzymuje szerokie uprawnienia:

• Może odstępować od niekorzystnych umów
• Ma prawo redukować zatrudnienie
• Może prowadzić postępowania egzekucyjne i sprzedawać majątek

W postępowaniach sanacyjnych istotne dla nadzorcy odpowiedzialnego za przeprowadzenie restrukturyzacji firmy będzie również zabezpieczenie słusznych praw wierzycieli.

Porównajmy główne cechy wymienionych postępowań:

Cecha	Zatwierdzenie układu	Przyspieszone układowe	Sanacyjne
Zarząd nad majątkiem	Pełny	Częściowo ograniczony	Przechodzi na zarządcę
Ochrona przed egzekucją	Minimalna	Częściowa	Pełna
Czas trwania	2-3 miesiące	2-4 miesiące	Do 12 miesięcy
Formalizacja	Niska	Średnia	Wysoka

Pamiętajmy jednak — im większą ochronę przed wierzycielami chcemy uzyskać, tym bardziej sformalizowane będzie postępowanie restrukturyzacyjne. Dlatego istotny jest wybór odpowiedniego postępowania, dopasowanego do skali problemów naszej firmy.

Ile kosztuje restrukturyzacja firmy i jak długo trwa?

Przedsiębiorcy często pytają mnie o koszty restrukturyzacji. Prawda jest taka, że nie ma jednej uniwersalnej odpowiedzi — wszystko zależy od rodzaju postępowania i stopnia skomplikowania sytuacji finansowej firmy.

Koszty restrukturyzacji firmy

Przedsiębiorca się liczyć z kilkoma podstawowymi kategoriami kosztów:

• Opłata sądowa za wniosek o zatwierdzenie układu po samodzielnym zbieraniu głosów albo wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego – 1000 zł
• Opłata sądowa za wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego – 200 zł
• Zaliczka na koszty przyśpieszonego postępowania układowego w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego — w 2025 roku to 8266,30 zł
• Wynagrodzenie nadzorcy lub zarządcy

Warto wiedzieć, że w postępowaniu układowym wynagrodzenie nadzorcy i zarządcy sądowego ustala się w zależności od kilku składowych. Sposób wyliczania wynagrodzenia wskazany jest w art. 42 i art. 55 prawa restrukturyzacyjnego. W postępowaniu o zatwierdzenie układu wynagrodzenie nadzorcy jest ustalane umownie.

Pamiętajmy, że restrukturyzacja to nie koszt, a inwestycja w przyszłość firmy. Nawet jeśli początkowo wydaje się droga, może uchronić przedsiębiorstwo przed znacznie droższą upadłością.

Ile czasu zajmuje restrukturyzacja?

Czas to kolejny newralgiczny element, ważny dla każdego, kto prowadzi działalność gospodarczą. Różni się w zależności od wybranej ścieżki:

• Postępowanie o zatwierdzenie układu zamyka się zwykle w 2-3 miesiącach
• Przyspieszone postępowanie układowe trwa 2-4 miesiące
• Postępowanie sanacyjne może się ciągnąć nawet 12 miesięcy

Co wpływa na długość procesu? Najczęściej są to:

• Złożoność sytuacji finansowej
• Liczba wierzycieli i ich nastawienie
• Skuteczność negocjacji
• Jakość przygotowanej dokumentacji

Przykładowo, w postępowaniu o zatwierdzenie układu doradca ma zaledwie 30 dni na sporządzenie spisu wierzytelności i plan restrukturyzacji. Później rozpoczynają się negocjacje, których długość zależy od skomplikowania propozycji układowych.

Jak długo firma może być w restrukturyzacji?

Według polskich regulacji prawnych maksymalny czas restrukturyzacji wynosi 24 miesiące.

Uważam, że warto zainwestować w profesjonalne wsparcie doradcy — może to znacząco przyspieszyć cały proces.

Jeśli chcesz odzyskać płynność finansową lub chcesz zmniejszyć swoje zobowiązania, skorzystaj z naszej bezpłatnej konsultacji. Zrobimy wszystko, aby jak najszybciej skontaktować się z Tobą i ustalić, czy i jak możemy Ci pomóc.

Jeśli wahasz się nad rozpoczęciem restrukturyzacji swojej firmy, doradzimy Ci, jakie działania pośrednie możesz przeprowadzić. Możesz spróbować indywidualnie „dogadać” się z wierzycielami, składając różne wnioski o rozłożenie zadłużenia na raty, zmniejszenie części zadłużenia lub umorzenie odsetek. Nasi eksperci doradzą, czy w Twojej sytuacji wystarczy tak zwana restrukturyzacja „miękka”, a jeśli nie — doradzimy inną formę restrukturyzacji firmy.

Jak prawidłowo przygotować się do restrukturyzacji firmy?

Z doświadczenia wiem, że sukces restrukturyzacji w dużej mierze zależy od właściwego przygotowania. Czy wiesz, od czego zacząć ten proces? Pierwszym krokiem powinno być znalezienie doświadczonego doradcy restrukturyzacyjnego.

Analiza sytuacji finansowej — od czego zacząć?

Tutaj podstawą jest dokładne zbadanie dokumentacji finansowej. W naszej praktyce zawsze zaczynamy od:

• Szczegółowej analizy bilansu i rachunku zysków i strat
• Sprawdzenia przepływów pieniężnych
• Identyfikacji obszarów, które generują największe straty

Podstawowe pytanie, które zawsze zadajemy klientom to, czy problemy wynikają z czynników zewnętrznych (np. niewypłacalni kontrahenci), czy może wewnętrznych (słaba windykacja)?

Ocena szans na sukces

W tym miejscu przeprowadzamy tzw. test zaspokojenia, który obejmuje:

• Wycenę firmy przy założeniu kontynuacji działalności gospodarczej
• Oszacowanie wartości majątku w scenariuszu upadłości
• Porównanie możliwego odzysku wierzytelności w obu przypadkach

Niezbędna dokumentacja

Do wniosku restrukturyzacyjnego musimy przygotować:

• Kompletny spis wierzytelności
• Szczegółowy plan restrukturyzacyjny
• Sprawozdania finansowe z ostatnich 3 lat
• Wykaz majątku wraz z wyceną

Jak wybrać odpowiedniego doradcę?

Postępowanie restrukturyzacyjne jest prowadzone przez licencjonowanego doradcę restrukturyzacyjnego. W mojej ocenie, przy wyborze doradcy należy zwrócić szczególną uwagę na:

• Licencję Ministerstwa Sprawiedliwości
• Udokumentowane doświadczenie w podobnych sprawach
• Znajomość specyfiki Twojej branży
• Zaplecze organizacyjne kancelarii

Ważne: Sprawdź, czy doradca posiada polisę OC — to kluczowe, bo ponosi on pełną odpowiedzialność za swoje decyzje.

Muszę podkreślić jeszcze jedną rzecz — terminy w Prawie restrukturyzacyjnym są bardzo krótkie. Dlatego im wcześniej zaczniesz przygotowania, tym większe masz szanse na sprawny przebieg procesu i niższe koszty.

Checklista — czy Twoja firma potrzebuje restrukturyzacji?

Zauważyłem, że przedsiębiorcy często zbyt późno dostrzegają sygnały ostrzegawcze. Sprawdź, czy Twoja firma znajduje się w grupie ryzyka.

Problemy z płynnością finansową — pierwszy dzwonek alarmowy

• Opóźnienia w płatnościach przekraczającymi kwartał
• Trudności w regulowaniu wynagrodzeń i faktur od dostawców
• Brak środków na podstawową działalność operacyjną

Rosnące zadłużenie — groźny trend

• Drastyczny wzrost kosztów kredytów (z 3% do nawet 9%)
• Odmowy finansowania przez banki
• Zaległości w ZUS i urzędzie skarbowym

Spadek przychodów i rentowności

• Malejąca marża operacyjna
• Utrata strategicznych klientów
• Kurczący się udział rynkowy

Problemy w łańcuchu dostaw

• Pojawiają się zatory płatnicze
• Dostawcy wypowiadają umowy
• Utrata zaufania partnerów biznesowych

Nieefektywność kosztowa

• Rosnące koszty przy stagnacji przychodów
• Zbyt wysokie koszty stałe
• Ciągła potrzeba dodatkowych źródeł finansowania
• Nierentowne produkty lub usługi

Problemy organizacyjne

• Odchodzą kluczowi pracownicy
• Narastają konflikty w zarządzie
• Brakuje jasnej wizji rozwoju

Ryzyko upadłości

• Otrzymujesz wezwania do spłaty zobowiązań
• Grozi Ci egzekucja komornicza
• Nie radzisz sobie z ratami kredytów

Co warto podkreślić — im szybciej zareagujesz na powyższe symptomy, tym większe masz szanse na uratowanie firmy. Nie czekaj zbyt długo z podjęciem działań naprawczych.

Co jest lepsze, restrukturyzacja czy upadłość?

Wybór zależy od konkretnej sytuacji firmy. Ostateczna decyzja powinna być podjęta po dokładnej analizie sytuacji finansowej, prawnej i rynkowej przedsiębiorstwa, najlepiej przy wsparciu doradców. Niestety, musimy pomyśleć o upadłości w przypadku, gdy działania restrukturyzacyjne nie zdadzą egzaminu lub nie spełniamy wymagań. W przypadku przedsiębiorców będzie to upadłość likwidacyjna, a upadłość konsumencka dla osób fizycznych i osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą.

Restrukturyzacja to próba naprawy firmy w trudnej sytuacji, aby mogła dalej działać. Upadłość to zamknięcie firmy, gdy nie może ona już spłacić swoich długów i nie ma realnych szans na poprawę sytuacji finansowej.

Aspekt	Restrukturyzacja	Upadłość
Kontrola nad firmą	Częściowa lub pełna	Utrata
Działalność	Kontynuowana	Zakończona
Ochrona przed egzekucją	Tak	Nie
Szansa na oddłużenie	Tak	Nie

Jakie są minusy restrukturyzacji?

Restrukturyzacja może być kosztowna i czasochłonna, a także negatywnie wpłynąć na reputację firmy i morale pracowników. Ponadto proces ten może ograniczyć swobodę działania przedsiębiorstwa i nie gwarantuje sukcesu, co w najgorszym przypadku może prowadzić do upadłości. Jednak restrukturyzacja firmy to przede wszystkim szansa na uratowanie biznesu. Warto ją wykorzystać.